Poradnik dla osób niedowidzących
Zamieszczony poniżej poradnik dla osób niedowidzących udostępniła nam australijska fundacja Macular Disease Foundation Australia.
W Polsce osoby dotknięte dysfunkcją wzroku mogą uzyskać informacje o sposobach rehabilitacji i szkoleniach w okręgowych placówkach Polskiego Związku Niewidomych (strona internetowa www.pzn.org.pl).
Poradnia dla słabowidzących funkcjonuje w Warszawie w Centralnej Przychodni Rehabilitacyjno-Leczniczej Polskiego Związku Niewidomych Wwa, ul. Karmelicka 26.
Tłumaczenie Poradnika – wolontariuszka Anna Wszołek.
Co to jest niedowidzenie?
Za niedowidzącą uznaje się osobę, której widzenie jest ograniczone lub zaburzone i nie może być odpowiednio skorygowane chirurgicznie czy przy pomocy tradycyjnych okularów lub soczewek kontaktowych.
Niedowidzenie może dotknąć ludzi w każdym wieku i ma wpływ na wiele aspektów życia, zarówno w domu jak i w miejscu pracy. Może powodować problemy z czytaniem i korzystaniem z komputera, telefonu, oglądaniem telewizji, rozpoznawaniem twarzy, a także z codziennymi czynnościami takimi jak gotowanie.
Niedowidzenie polega często na utracie ostrości, ale może również objawiać się ograniczeniem pola widzenia, nadwrażliwością na światło, zniekształceniem obrazu lub utratą kontrastu. Może być następstwem wady wrodzonej, urazu albo choroby.
Czy pogorszenie widzenia jest objawem starzenia się?
Utrata wzroku to nie tylko naturalna konsekwencja starzenia się.
Z wiekiem nasze ciało się zmienia, oczy też. Jednak zmiany te nie powodują drastycznego pogorszenia wzroku. Objawy niektórych chorób oczu mogą być błędnie traktowane jako normalne w starszym wieku.
Głównymi przyczynami utraty wzroku są stany chorobowe oczu i innych organów. Wiedza, jak najlepiej wykorzystać pozostałe widzenie i jak dostosować się do nowych okoliczności, a przede wszystkim pozytywne nastawienie, z pewnością pomagają.
Co z osobami młodymi?
Mimo, że utrata wzroku to na ogół problem osób starszych, młodzi dorośli i dzieci mogą również zachorować i ulec urazom, które spowodują ślepotę.
W młodości lub w średnim wieku utrata wzroku może być szczególnym wyzwaniem: w pracy, w edukacji, kontaktach towarzyskich oraz w domu. Pomoc niedowidzącym ma kluczowe znaczenie dla nich samych oraz ich rodzin, opiekunów i przyjaciół.
Właśnie usłyszałeś diagnozę?
Zawsze potrzeba czasu, aby dostosować się do nowych okoliczności i utrata wzroku nie jest wyjątkiem. Wiele osób odczuwa niedowierzanie, obawę a nawet depresję. To, co wydaje się trudnością nie do pokonania dla kogoś, kto właśnie dowiedział się o groźbie utraty wzroku, może stać się tylko kolejnym elementem codziennego życia po niewielkich korektach.
Pierwsze kroki kogoś, komu właśnie postawiono diagnozę:
- Nie podejmować żadnych szybkich decyzji dotyczących zatrudnienia, aktywności, planów na przyszłość i stylu życia.
- Zasięgnąć porad ze wszystkich dostępnych źródeł.
- Wziąć głęboki oddech, zatrzymać się i spokojnie wybrać własną drogę, która prowadzi do najlepszych rezultatów.
- Jak najszybciej nawiązać kontakt z organizacjami społecznymi i rehabilitacyjnymi. To zapobiegnie groźbie wykluczenia.
Jeśli po rozpoznaniu stwierdzimy jakieś oznaki wycofania, lęku lub depresji, trzeba natychmiast szukać pomocy u lekarza np. rodzinnego.
Sprawdzone rady:
- Omówienie diagnozy z rodziną i przyjaciółmi
- Zachowanie dotychczasowej aktywności
- Uczenie się nowych umiejętności i dostosowywanie starych do nowych okoliczności
- Informowanie przyjaciół, jak mogą być pomocni
- Utrzymanie dotychczasowych działań społecznych i poszukiwanie wsparcia ze strony rówieśników i przyjaciół
- Poznawanie nowych osób i sposobów spędzania czasu
- Włączanie się do grup wsparcia rówieśników
Co teraz?
Kolejny etap to przejęcie kontroli nad sytuacją. Im więcej człowiek wie o swoim stanie, jego skutkach i możliwości radzenia sobie z wyzwaniami, tym mniej bezradny się czuje. Na początku warto omówić z okulistą indywidualne problemy i potrzeby.
Ludzie tracący wzrok mają różne dolegliwości.
Dlatego ważne jest, aby korzystać z dostępnej rehabilitacji, usług pomocniczych, środków pomocniczych i urządzeń, dostosowanych do indywidualnych potrzeb.
Opanowanie sytuacji
Ocena stopnia utraty wzroku
Pełna ocena wzroku jest niezbędna do ustalenia indywidualnej strategii pomocy. Przeprowadza się testy, aby określić, co najlepiej pasuje do indywidualnych wymagań. Ocena pomoże choremu zrozumieć zaburzenia widzenia i sposób maksymalnego wykorzystania pozostałego potencjału.
Porady dotyczyć będą zastosowania aparatów oraz urządzeń powiększających i oświetlających do czynności takich jak czytanie, pisanie i rekreacja. Pomoże to maksymalnie wykorzystać potencjał wzroku.
Badania wykonuje się w klinice okulistycznej. Optycy również je prowadzą, ale nie wszyscy.
Szukaj wskazówek, porad i wsparcia
Usługi okulistyczne to porady, pomoc, informacje przydatne w codziennych zadaniach. Zapewniają również wsparcie i pomoc poprzez indywidualne doradztwo i grupowe warsztaty.
Grupy wsparcia mogą zapewnić przyjazną atmosferę, w której ludzie w podobnej sytuacji dzielą się osobistymi doświadczeniami.
Doradcy pomagają dobrać sprzęt i uczą, jak się nim posługiwać.
Prowadzą naukę orientacji i poruszania się, aby czuć się pewnie w okolicy lub w drodze do pracy i z pracy.
Niektóre osoby mogą potrzebować specyficznych urządzeń wizualnych i indywidualnego szkolenia. Wielu osobom niezbędne jest więcej niż jedno urządzenie, a niektórym trzeba pomóc dokonać zmian w domu i w miejscu pracy.
Dowiedz się jak najwięcej o środkach pomocniczych i sposobach adaptacji
Wiadomo, że ludzie, którzy niedawno stracili wzrok muszą odzyskać poczucie kontroli. Jednym ze sposobów jest wykorzystanie urządzeń, które pomagają utrzymać niezależność.
Istnieje wiele takich środków. Można je uzyskać od organizacji działających na rzecz osób niedowidzących.
Przedmioty pomocne w codziennym życiu, takie jak wskaźniki poziomu cieczy, separatory monet czy mówiące zegary i zegarki są natychmiast dostępne.
<h2″Mam problemy z ustaleniem, czy okrągłe złote monety to dwuzłotówki czy pięciozłotówki. Dzięki Bogu za sorter monet, w którym jest oczywiste, co jest czym. ”
Lupy optyczne, elektroniczne notatniki, kieszonkowe teleskopy i regulowane lampy mogą pomóc w czytaniu i pisaniu. Takie urządzenia upraszczają codzienne zadania, od czytania etykiet w supermarketach, samodzielności w zakupach do wypełniania formularzy urzędowych.
Technologia zmienia się szybko i umożliwia dostęp do wielu działań wcześniej niedostępnych dla niewidomych. Elektroniczne urządzenia powiększające (zwane CCTV) mogą wielokrotnie powiększyć tekst na ekranie. Dostępne jest oprogramowanie komputerów, które może powiększać ikony i tekst na ekranie i wybierać opcje mowy. Są też nowe i ekscytujące osiągnięcia technologiczne, które umożliwiają natychmiastowy dostęp do książek i gazet.
Zachowaj kontrolę
Bądź poinformowany
Wizyta u okulisty
Zdiagnozowanie choroby oczu i wad wzroku na pewno jest przygniatające i przykre. W takiej sytuacji trudno zapamiętać, co powiedział lekarz okulista czy optyk w czasie konsultacji.
Poniższe wskazówki pomogą uzyskać maksymalne korzyści z wizyty:
Jeśli czujesz, że nie wszystko zrozumiałeś:
- zrób notatki
- poproś znajomego lub członka rodziny aby uczestniczył w wizycie
- poproś znajomego lub członka rodziny aby też robił notatki i później omówił je z tobą
- poproś lekarza o zapisanie instrukcji
- poproś o dalsze informacje jeśli nadal masz wątpliwości
- dowiedz się, czy drukowane broszury są dostępne
- zadzwoń do odpowiedniej organizacji wspierającej.
Wizyta w poradni okulistycznej
Poniższe pytania mogą pomóc uzyskać maksymalne korzyści z kontaktu ze specjalistami:
- Jak pogorszenie widzenia wpłynie na sposób życia?
- Czy istnieją jakieś specjalne urządzenia, aparaty, czy oświetlenie, które będą pomocne w domu, w pracy i na spotkaniach towarzyskich?
- Czy będę musiał przejść szkolenie oraz w jaki sposób je wyszukać?
- Jakie inne wsparcie jest dostępne?
- Czy są jakieś grupy samopomocy lub wzajemnego wsparcia?
Podsumowanie
- Jasna komunikacja jest warunkiem partnerskiej współpracy między osobą z wadą wzroku, jej lekarzem i dostawcą usług.
Osoby z wadami wzroku, ich rodziny i przyjaciele są najlepszymi adwokatami wsparcia. Ważne jest, aby z uporem zadawać ważne pytania aż do uzyskania zadowalającej informacji.
Przyjęcie strategii radzenia sobie
Wiele strategii pomaga przezwyciężyć wyzwania jakie niesie niedowidzenie.
Należą do nich:
- Pozytywne nastawienie i realistyczne cele
- Elastyczność i aktywne uczenie się nowych umiejętności a potem ich stosowanie
- Dystans do siebie samego
- Akceptacja ograniczeń i pewna tolerancja wobec siebie
- Aktywne poszukiwanie wsparcia od innych
- Przyjęcie postawy “poradzę sobie”.
Osoby z wadami wzroku, zwłaszcza te, którym w ostatnim czasie postawiono diagnozę, mogą potrzebować pomocy, aby:
- znaleźć źródło pomocy i szkolenia
- pozostać zaangażowanym członkiem swojej społeczności
Niektórzy mogą załamać się lub odczuwać tak silny niepokój, że potrzebne będą profesjonalne rady i / lub wsparcie rówieśników. Należy zasięgnąć porady natychmiast, jeśli są jakieś problemy.
Podstawowe rady dla słabo widzących
Są proste praktyczne sposoby przystosowania otoczenia do potrzeb niedowidzących, zwiększając w ten sposób ich zdolność do utrzymania codziennej aktywności.
- Dodatkowe źródło światła dla konkretnych zadań może znacznie poprawić widzenie. – bezpośrednie oświetlenie z tyłu zmniejsza odblask. Można dobrać rodzaje światła najlepsze dla osób z daną chorobą. Informować o tym powinni okuliści lub rehabilitanci wzroku.
- Zorganizowanie codziennego życia jest ważnym elementem utrzymania niezależności. Rzeczy należy przechowywać w tym samym miejscu.
- Dobór przedmiotów codziennego użytku, takich jak duży druk, kontrastowe kolory i dotykowe oznaczenia ułatwiają osobom niedowidzącym samodzielne życie.
Podstawowe ulepszenia to:
Poprawa oświetlenia:
- Stosuj bezpośrednie oświetlenia z tyłu. Upewnij się, że schody, łazienki, kuchnie i inne obszary działalności są dobrze oświetlone.
Zwiększ kontrast:
- Używaj białych filiżanek do kawy i stawiaj białe talerze na ciemnym matowym blacie. Pisz cienkopisem, nie długopisem. Miej ciemną i jasną deskę do krojenia. Siekaj ciemne produkty (np. steki) na jasnej i jasne (np. cebulę) na ciemnej desce.
Ogranicz olśnienie:
- Noś okulary z filtrem albo nakładki kiedy wychodzisz. Błyszczące powierzchnie przykrywaj tkaniną.
Powiększ:
- Skopiuj i powiększ przepisy, instrukcje, adresy,
- Zainstaluj oprogramowanie komputerowe umożliwiające powiększanie.
Etykiety:
- Używaj jasnych, kontrastowych etykiet i ciemnych flamastrów. Tarcze, przyciski, piloty AGD oznacz farbami dotykowymi.
Organizuj wyjścia i myśl z wyprzedzeniem:
- Obmyślanie przedsięwzięć może mieć duże znaczenie dla osób z wadami wzroku. Np.przed wyjściem wypełnij ew. formularze i druki przy dobrym oświetleniu.
Orientacja i mobilność
Celem szkoleń w zakresie orientacji i poruszania się jest utrzymanie, odzyskanie i wzmocnienie niezależności. Nie każdy ich potrzebuje, ale jednak dużo one dają.
Uczy się orientacji w przestrzeni i bezpiecznego poruszania, pewnie i niezależnie, czy to w domu, biurze czy na zewnątrz. Programy są dostosowane do indywidualnych potrzeb i mogą obejmować wykorzystanie środków pomocniczych.
Problemy, które mogą występować w wyniku pogorszenia wzroku:
- Utrata postrzegania głębokości: trudno określić czy stopień jest wysoki czy niski
- Utrata wrażliwości na kontrast: trudno zobaczyć krawężnik czy stopień, lub nie można odróżnić kałuży od wyrwy w chodniku
- Problemy z kolorami lub odległością: trudno jest określić czy światło jest czerwone czy zielone lub odczytać napis na znaku drogowym
- Niemożność zobaczenia ciemnych plam lub blokada widzenia centralnego: utrudnia identyfikację obiektów lub zauważenie przeszkody
- Ograniczenie pola widzenia: trudno poruszać się ze względu na ograniczone widzenie peryferyjne
- Niezdolność do zobaczenia i rozpoznania twarzy: utrudnia komunikację i może być mylące.
Orientacja i poruszanie się
Wokół domu
- Umieść kontrastowe paski antypoślizgowe na przednich krawędziach stopni, co ułatwi ich zobaczenie. To może zmniejszyć ryzyko upadków. Najlepiej przykleić pasek szerokości 5 cm na skraju stopnia.
- Umieść krzesło w pobliżu drzwi tak, żeby po wejściu móc poczekać aż oczy dostosują się do nowego oświetlenia
- Drzwiczki szafek i szuflady powinny być zawsze zamknięte, a przybory zawsze odkładane w to samo miejsce
- Zaznacz klamki i progi taśmą odblaskową
- Należy pamiętać o schodkach, stopniach i różnicy poziomów
W kuchni
- Zainstaluj w kuchni dobre oświetlenie
- Jeśli to możliwe, używaj naczyń i garnków w kolorze, który kontrastuje z blatem
- Wymień gniazdko elektryczne na kontrastujące z kolorem ściany
- Oklej krawędzie gniazdek elektrycznych i blatów szeroką taśmą w kontrastowym kolorze
- Jeśli powierzchnia kuchenki jest jasna, należy rozważyć używanie garnków i patelni w ciemnych kolorach
- Jasne nakrycia stawiaj na ciemnym obrusie i odwrotnie
- Oznacz często używane ustawienia kuchenki i innych urządzeń etykietami dotykowymi, takimi jak rzep
- Opisz zawartość słoików i puszek grubym czarnym markerem na wieczkach i w kartach katalogowych wielokrotnego użytku
- Usuń małe dywaniki z kuchni. Nie są one łatwo widoczne i mogą być śliskie
- Zamykaj drzwi szafek i szuflady, a przybory odkładaj za każdym razem w tym samym miejscu
- Stosuj metodę zegara określającą, gdzie znajdują się niektóre pokarmy na talerzu. Na przykład, “ryż jest na trzeciej fasolka na siódmej”
W łazience
- Używaj podświetlanych i powiększających luster
- Używaj kolorowej pasty do zębów dobrze widocznej na białej szczoteczce do zębów
- Wyciskaj pastę na palec, a następnie przenoś na szczoteczkę
- Używaj ręczników w kolorze kontrastującym z wystrojem łazienki
- Używaj gumowej maty w wannie
- Wrzuć kolorowe gąbki podczas nalewania wody do kąpieli, które wskażą jej poziom
- Oznacz aktualne leki grubą czarną literą na każdej buteleczce
- Używaj pudełeczek na pigułki opisanych dużym drukiem
- Maty do kąpieli po każdym użyciu składaj na brzegu wanny aby uniknąć potknięcia
Samodzielne podróżowanie
Niektórym niewidomym lub niedowidzącym potrzebującym czasu na dostosowanie się, wsparcie opiekuna w organizowaniu podróży może być bardzo pożyteczne.
W podróży
- Wybieraj dobrze oświetlone trasy
- Szukaj alternatywnych tras omijających niebezpieczne skrzyżowania i przebudowy
- Wykorzystuj wypukłe oznakowania poziome i światła do orientacji
- Uważaj na krawężniki
- Tam, gdzie to możliwe, korzystaj z wind
- Jeśli to możliwe, trzymaj się poręczy na schodach
- Przechodź przez ulicę kiedy sam widzisz i jesteś widziany
- Jeśli to możliwe, przechodź na światłach
- Pamiętaj, że samochody najczęściej jadą jeden za drugim
- Rozróżniaj monety przez dotyk i różnie składaj banknoty. Spróbuj także oddzielnie przechowywać je w różnych częściach portfela
- Poświęć chwilę, aby pozwolić oczom dostosować się po wejściu do słabo oświetlonego pomieszczenia
- Noś przy sobie lupę i / lub latarkę do czytania etykiet, metek, przycisków windy lub kierunkowskazów
- Nagrywaj na mini magnetofon lub telefon listy zakupów, a nie walcz z odręcznie pisanymi karteczkami
- Używaj prowadnic do podpisywania.
Korzystanie z transportu publicznego
- Zaplanuj podróż z wyprzedzeniem
- Przygotuj się na przyjazd autobusu, żeby mieć pieniądze i bilety pod ręką
- Poproś kierowcę, aby zaczekał aż usiądziesz
- Po wejściu powiedz kierowcy autobusu, gdzie chcesz wysiąść
- Usiądź w przedniej części autobusu, w pobliżu drzwi
Styl życia i hobby
Osoby z wadami wzroku często mówią, że nie mogą rozpoznać ludzi na ulicy. Powoduje to zakłopotanie w sytuacjach społecznych, ponieważ nie widzą mimiki i ruchów rozmówcy. Z tego powodu niektóre osoby z wadą wzroku wolą uniknąć interakcji społecznych.
Warto rozważyć towarzystwo przyjaciela, które sprawi, że początek będzie łatwiejszy. Wytłumaczy ludziom, że nie widzisz uśmiechów i gestów i zachęci do przedstawienia się tylko mową.
- Czytanie i codzienne czynności można usprawnić na wiele sposobów
- Czytanie lub grę na instrumencie muzycznym można kontynuować dzięki odrobinie cierpliwości i wysiłku. Nuty można powiększyć za pomocą kserokopiarki , szukaj powiększonych krzyżóweki i kart do gry
- Miłośnicy sportu mogą również przemyśleć programy ćwiczeń. Spacer z przyjacielem, a nie samodzielnie po pobliskiej ścieżkę spacerowej lub nieco dłuższy po obwodnicy umożliwia dłuższe ćwiczenia. Stacjonarne rowery i inny sprzęt są w większości sal gimnastycznych czy klubów fitness i stanowią doskonały sposób aktywnego wypoczynku.
Konieczna zmiana stylu życia ze względu na złe widzenie wymaga elastyczności i cierpliwości. Trudno zrezygnować ze starego hobby czy sportu. Ważne jest, aby nastawić się pozytywnie i szukać pomocy w razie potrzeby. Proste wskazówki pomogą zachować aktywność nie obniżając jakości życia i niezależności.
Zrozumienie depresji
Wielu dorosłych i młodych ludzi żyje z depresją. Może ona dopaść osobę z nowo rozpoznaną chorobą. Badania wykazały, że ludzie, którzy mają zwyrodnienie plamki żółtej doświadczają depresji tak samo jak ludzie z rakiem i chorobą serca. Świadomość, że wystąpienie ryzyka depresji przy utracie wzroku ma podstawowe znaczenie, ponieważ ważne jest jej wczesne wykrycie.
Co to jest depresja?
Depresja to coś więcej niż tylko zły nastrój, to poważna choroba. Ludzie z depresją mają trudności w funkcjonowaniu na co dzień. Depresja może mieć poważne skutki dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Jaka jest różnica między depresją a obniżonym nastrojem?
Ktoś może być chory, jeśli dłużej niż dwa tygodnie:
- jest smutny, przygnębiony lub nieszczęśliwy przez większość dnia
LUB
- stracił zainteresowanie lub przyjemność w wykonywaniu większości swoich codziennych zajęć
I
- doświadcza objawów co najmniej trzech z następujących kategorii:
Zachowania | Uczucia | Myśli | Objawy fizyczne |
---|---|---|---|
|
|
|
|
Każdy doświadcza kilku lub wszystkich tych objawów od czasu do czasu, lecz gdy symptomy są poważne i trwałe, trzeba zwrócić się do specjalisty.
Depresja jest uleczalna a skuteczne terapie są dostępne. Warunkiem jest wczesne wykrycie.
Depresja u osób starszych
U tych osób przyczyny depresji mogą być różne. Smutek pojawia się na skutek fizycznej choroby lub straty osobistej, ale depresja nie jest normalną częścią składową starzenia się. Pewne czynniki sprawiają, że osoby starsze są bardziej narażone na depresję:
- Narastanie problemów zdrowotnych
- Przewlekły ból
- Utrata niezależności, kontaktów, pracy i dochodów, poczucia własnej wartości, mobilności i elastyczności
- Izolacja społeczna
- Znaczące zmiany w sytuacji mieszkaniowej, niemożność samodzielnego dbania o siebie
- Pójście do szpitala
- Szczególne rocznice i przywołane wspomnienia
Czy depresja jest uleczalna?
Różne typy depresji wymagają różnych terapii. Mogą to być ćwiczenia fizyczne przy łagodnej depresji lub zabiegi psychologiczne i farmakoterapia w ostrzejszej postaci. Wsparcie otoczenia również odgrywa ważną rolę w leczeniu.
Co można zrobić?
Depresja musi być rozpoznana. Kluczem do skutecznego leczenia jest odpowiednia ocena przez lekarza rodzinnego lub Pracownika służby zdrowia. Zarówno najbliżsi jak i opiekunowie zawodowi są nieocenionym źródłem informacji na temat zmian osobowości pacjenta.
Jeśli podejrzewasz, że Ty lub ktoś Ci bliski może przeżywać depresję, porozmawiaj z lekarzem, ewentualnie zadzwoń pod numer zaufania.
Jak może pomóc rodzina, przyjaciele i opiekunowie?
- Zaproponuj wizytę u lekarza lub specjalisty
- Pomóż umówić się na spotkanie i zorganizuj transport
- Zaoferuj pomoc w domu
- Jeśli ktoś ma przepisane leki przeciwdepresyjne zachęcaj go do przyjmowania ich. Weź udział w wizycie u lekarza
- Jeśli chory skarży się na skutki uboczne leków zachęć go do omówienia ich z lekarzem
Przyczyny utraty wzroku
Główne choroby oczu to: zwyrodnienie plamki żółtej, zapalenie siatkówki, barwnikowe zwyrodnienie siatkówki, jaskra, retinopatia cukrzycowa i zaćma.
Słownik przydatnych pojęć
1.Technologia adaptacyjna
Technologia adaptacyjna jest terminem używanym do opisu urządzeń, które pomagają osobom niedowidzącym w różnych codziennych czynnościach. Są to między innymi: oprogramowanie komputerów powiększające widok ekranu i używające dźwięku, czy telewizory z automatycznym powiększaniem obrazu.
2.Pomoce codziennie
Są to praktyczne narzędzia usprawniające codzienne czynności, książki z dużym drukiem, mówiące książki, telefony z dużymi przyciskami, mówiące zegary, duże piloty czy sortery monet.
3. Ocena stopnia utraty wzroku
Testy, pozwalające ocenić, które pomoce będą najbardziej przydatne. Pomagają one lepiej zrozumieć występującą wadę i maksymalnie wykorzystywać pozostałe możliwości widzenia.
4. Lupy optyczne
Są to różne urządzenia z soczewkami do powiększania druku. Mogą być teleskopowe, do trzymania w ręce lub na statywie; niektóre są podświetlane.
5. Specjaliści ochrony oczu
To przede wszystkim lekarze okuliści i optycy.
6.Orientacja i poruszanie się
Szkolenia i treningi w tym zakresie pomagają osobom z wadami wzroku poruszać się samodzielnie, pewnie i bezpiecznie w domu, w okolicy i w miejscu pracy.
7.Okulista
Okulista to lekarz medycyny, który ukończył dodatkowe studia dotyczące oczu. Okuliści wykonują badania oczu, leczą ich choroby, przepisują leki i wykonują operacje. Mogą oni również wystawiać recepty na okulary i soczewki kontaktowe. Niektórzy okuliści mają specjalizację w dziedzinie chorób siatkówki.
8. Optyk
Optyk przeprowadza badanie wzroku pod kątem problemów zdrowotnych, dopasowuje okulary i soczewki kontaktowe. Niektórzy optycy specjalizują się w rehabilitacji wzroku.
Mogą one wykryć choroby oczu i skierować pacjenta do lekarza.